15 Beslenire Sağlığın Temelidir: Bestesıms Eğitimi Prof. Dr. Ayşe BAYSAL* Beslenme, insan sağlığını etkileyen en önemli etmendir. Yetersiz ve dengesiz beslenme, büyüme ve gelişmeyi engeller, çalışma gücünü azaltır, sağlık harcamalarını artırır ve yaşam sürecini kısaltır. cash. BM Gıda ve Tarım Örgütü FAO ile Dünya Sağlık Örgütü WHO tarafından Roma’da düzenlenen İkinci Uluslararası Beslenme Konferansı’nda ICN2 170 ülke, yetersiz beslenmeyle mücadelede etkili politikalar sürdürmek için taahhütte bulundu. Ülkeler, herkesin sağlıklı ve sürdürülebilir beslenme düzenine kavuşabilmesi için politika ve yatırım tavsiyelerini kabul etti. Konferansa katılan 170’den fazla ülkeden gıda, tarım ve sağlıktan sorumlu bakanlar ve üst düzey resmi yetkililer, beslenme sorununa çözüm için farklı sektörleri içine alan ve politikalar ve programlar üzerine tavsiyeler içeren Beslenme üzerine Roma Deklarasyonu’nu ve Eylem Çerçevesi’ni kabul etti. Beslenme üzerine Roma Deklarasyonu; herkesin güvenli, yeterli ve besleyici gıdaya erişim hakkını savunuyor, açlıktan mikrobesin yetersizliği vitamin ve mineral eksikliği ve obeziteye kadar, yetersiz beslenmenin her çeşidini önlemek için taahhütte bulunuyor. Sivil toplumu ve özel sektörü de içine alana tüm aktörlerle birlikte hükümetlerin beslenme sorunlarını ve zorluklarını çözme konusunda sorumlu oldukları vurgulanan Eylem Çerçevesi ise hükümetlerin ulusal beslenme, sağlık, eğitim, kalkınma ve yatırım programlarına eklenebilecek 60 adet öneriden oluşuyor. Çerçeve, uluslararası kabul edilmiş göstergelere bağlı, beslenme hedeflerini ve gelişimi izlenebilir kılan, hesap verilebilir ve etkili mekanizmaları ortaya koyuyor. Eylem Çerçevesi’ne göre imzacı ülkeler; anne, çocuk ve genç beslenmesini iyileştirmek, diyabet, kalp hastalıkları, bazı kanser türleri gibi bulaşıcı olmayan ve beslenmeyle ilişkili hastalıkları azaltmak gibi belli hedefleri 2025’e kadar gerçekleştirmek durumundalar. Sağlıklı beslenme düzenlerini teşvik etmekte büyük rol oynayan sürdürülebilir gıda sistemleri için hükümetlerden, gıda güvenliği ve sağlıklı beslenme düzenlerini sağlamak için beslenme boyutu iyi düşünülmüş tarımı teşvik etmeleri ve beslenme hedeflerini tarımsal programlarının plan ve uygulamasına eklemeleri bekleniyor. ICN2 Eylem Çerçevesi, 2015 sonrası BM kalkınma gündemi kapsamında “açlığı sona erdirmek, gıda güvenliğini sağlamak ve beslenmeyi iyileştirmek” için hayata geçirilmesi gereken strateji, politika ve programları ortaya koyuyor. Ülkeler, BM Genel Kurulu tarafından Roma Deklarasyonu ve Eylem Çerçevesi’nin onaylanmasını ve 2016-2025 için beslenme üzerine on senelik eylem planının ilan edilmesinin göz önüne alınmasını önerdi. Söz konusu deklarasyon ile eylem çerçevesi, FAO ve WHO üyelerinin yaklaşık bir yıllık müzakerelerinin ardından ortaya çıktı. Katılımcı ülkelerin, eksik beslenme ile mücadelede 1992 yılında düzenlenen Birinci Uluslararası Beslenme Konferansı’ndan beri önemli ilerleme kaydedilmesine karşın ilerlemenin yetersiz ve dengesiz olduğu noktasında hemfikir olduğu bildirildi. Hükümetlerin yurttaşlarını daha sağlıklı yemek düzenleri için bilgilendirmesi ve eğitmesi konusunda teşvik eden konferansta, okul beslenme programlarından korunmasız topluluklara besleyici gıda sağlanmasına kadar sosyal koruma politikalarının önemine dikkat çekildi. Yetersiz beslenmenin insani, sosyal, çevresel ve ekonomik bedelinin fazla olduğunu belirten FAO Genel Direktörü José Graziano da Silva, “Yetersiz beslenmenin her türünü sona erdirmek için bilgi, uzmanlık ve kaynaklara sahibiz. Herkesin daha iyi beslenmesi konusunda hükümetlerin önderlik etmesi gerekiyor. Bununla birlikte beslenmeyi küresel ölçekte iyileştirmek, sivil toplum organizasyonlarını ve özel sektörü de içine alan ortak bir çaba olmalı.” dedi. Roma Deklarasyonu ve Eylem Çerçevesi’nin, “Beslenmeyi iyileştirme için yeni bir başlangıç noktası” olduğunu belirten FAO Genel Direktörü, “Bizim sorumluluğumuz verilen sözleri elle tutulur sonuçlara dönüştürmek.” ifadesini kullandı. Konferans katılımcılarına video mesajı ile seslenen BM Genel Sekreteri Ban Ki-Moon da, “Herkesin ulusal düzeyde yapacağı taahhütleri öğrenmeyi sabırsızlıkla bekliyorum. Bunun karşılığında BM en etkin desteği sunmaya hazırıdır.” dedi. Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Dr Margaret Chan ise endüstriyel üretime ve küresel piyasalara dayanan dünya gıda sisteminin yeterli miktarda gıda ürettiğini, ancak sistemin halk sağlığı noktasında bazı problemleri de beraberinde getirdiğini söyledi. Chan, “Dünyanın bir kısmının yiyebilecek çok az şeyi var; milyonlar bu yüzden ölüm karşısında savunmasız ya da besin yetersizliğinden dolayı hastalıkların pençesinde. Dünyanın bir kısmı ise ortalama yaşam süresini aşağı çeken ve sağlık hizmeti maliyetlerini çok yüksek düzeylere çıkaran yaygın obeziteden muzdarip.” dedi. Verilere göre, 1990-92 dönemine göre açlık prevalansında %21 oranında düşüş kaydedilmesine karşın, dünya üzerinde 800 milyondan fazla insan hala açlıkla karşı karşıya. Bunun yanında 2 milyardan fazla insan, gizli açlık olarak tanımlanan yetersiz vitamin ve mineral alımından kaynaklanan mikrobeslenme yetersizliğinden etkileniyor. Ayrıca, obezitenin hızla artıyor, dünyada yaklaşık yarım milyar insanın obez olduğu belirtiliyor.

yetersiz ve dengesiz beslenmenin sağlığa etkisi