cash. Türkçede sert ünsüzlerden “p – ç – t – k” biten bir sözcüğe ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde, bu sözcüğün sonundaki ünsüz yumuşayarak “b – c – d – g”ye dönüşür. Bu kurala ünsüz değişimi ya da ünsüz yumuşaması yumuşamasında; p ünsüzü → b ünsüzüne, ç ünsüzü → c ünsüzüne, t ünsüzü → d ünsüzüne, k ünsüzü → g veya ğ ünsüzüne dönüşerek dolap–ı→dolabı ↓ sert ünsüz ↓ yumuşak ünsüz» ağaç – ı → ağacı » kağıt – ı → kağıdı » çocuk – u → çocuğu» Çocuğumuz kitabını dolabına koydu. > Bazı tek heceli kelimelerde yumuşama top – u → topu » et – i → eti » süt – e → süte » saç – ın → şaçın > Yabancı sözcüklerde yumuşama hukuk – u → hukuku » tabiat – ı → tabiatı » devlet – e → devlete > Özel isimlerin sonunda bulunan sert ünsüzler yazarken yumuşamaz, okunurken OKUNUŞUMehmete→MehmedeZonguldaka→ZonguldağaSinopa→SinobaÖrnek Soru Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, ünsüz yumuşamasına uğramış bir kelime yoktur? 1996 – ML A Anahtarı bulamayınca kilidi kırdılar. B Kardeşim kızamığa yakalandı. C Barışmaları için kardeşim aracı oldu. D Masadaki kitabı bana verir misin?Çözüm Seçeneklerdeki mısraları inceleyelimÜnsüz yumuşaması, “p, ç, t, k” sert sessizlerinin, çoğunlukla kendilerinden sonra ünlü ile başlayan bir ek gelmesi ile “b, c, d, g, ğ” ye dönüşmesi sonucu oluşur. A’da “kilit” sözcüğü, “kilidi” olmuş; “t” sesi “d” ye dönüşmüştür. B’de “kızamık” sözcüğü, “kızamığa” olmuş; “k” sesi “ğ” ye dönüşmüştür. D’de “kitap” sözcüğü, “kitabı” olmuş; “p” sesi “b” ye dönüşmüştür. C’deki “aracı” sözcüğü “ara” sözcüğüne gelen “-cı” ekiyle oluşmuştur. Dolayısıyla bu seçenekte ünsüz yumuşamasına uğramış bir sözcük C 3. SINIFLAR SES BİLGİSİ KONU ANLATIMI Sesler Ünlü ve Ünsüz Harfler Ünlü Uyumları Büyük ve Küçük Ünlü Uyumu Ses Olayları Ünsüz Benzeşmesi Ünsüz Yumuşaması Ulama Kaynaşma SES BİLGİSİ Bildiğiniz gibi sözcük, dili anlamlı en küçük parçasıdır. Sözcüğü meydana getiren ise belli bir harf kalıbına girmiş seslerdir. Ses bilgisi, sözcüklerin temelini oluşturan sesleri, harfleri ve bunlarla ilgili kuralları ele alır. Sesler / Harfler Akciğerlerden gelen havanın, ses yoluyla oluşturduğu titreşime ses denir. Dildeki seslerin her birini gösteren işaretlere harf adı verilir. Bir dildeki sesleri gösteren, belli bir sıraya göre dizilmiş harflerin bütününe alfabe abece denir. Türkçede 29 ses ve bu sesleri simgeleyen 29 harf vardır. Bunlar ses yolundaki biçimlenişine göre ünlü ve ünsüz olmak üzere ikiye ana başlıkta incelenir. Ünlü Harfler Sesli Harfler Ünlü harfler, ses yolunda bir engele uğramadan çıkan seslerdir. Bunlar tek başına okunur ve heceleri oluşturur. Türkçede 4 tanesi kalın, 4 tanesi ince olmak üzere toplam 8 tane ünlü harf vardır Kalın Ünlüler a, ı, o, u İnce Ünlüler e, i ,ö, ü Ünsüz Harfler Sessiz Harfler Ünsüz harfler, tek başına söylenemeyen, ancak bir ünlü yardımıyla söylenebilen sesleri karşılayan harflerdir. 8 tanesi sert, 13 tanesi yumuşak olmak üzere toplam 21 tane ünsüz harf vardır. Alfabedeki sessiz harfler yanına “e” ünlüsü getirilerek okunur; be, he, ke, re… gibi. Sert Ünsüzler f, s, t, k, ç, ş, h, p Yumuşak Ünsüzler b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z Ünlü Uyumları Büyük Ünlü Uyumu Kalınlık-İncelik Uyumu Türkçede 8 tane ünlü harfin 4 tanesi kalın, 4 tanesi ince ünlüdür. Büyük ünlü uyumu bir kelimedeki ünlü harflerin ince veya kalın olmasıyla ilgilidir. Kalın Ünlüler a, ı, o, u İnce Ünlüler e, i ,ö, ü Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde kalın ünlü varsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın olmalı; ilk hecede ince ünlü varsa diğer hecelerde de ince ünlü bulunmalıdır. Bu kurala büyük ünlü uyumu veya kalınlık-incelik uyumu denir. Yukarıdaki sözcükler büyük ünlü uyumuna uymaktadır. Çünkü “Türkçemiz” sözcüğünde ince ünlülerden sonra ince ünlüler, “vatanım” sözcüğünde ise kalın ünlülerden sonra kalın ünlüler gelmiştir. » Başaksehir ve Beylikdüzü yeni kurulan ilçelerdendir. » Yeryüzünde birçok canlı yaşar. Yukarıdaki altı çizili kelimeler birleşik kelime olduğu için bu kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz. » Bu beldenin sokakları her zaman temizdir. Yukarıdaki altı çizili kelimeler tek heceli olduğu için bu kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz. » Başaksehir ve Beylikdüzü yeni kurulan ilçelerdendir. » Yeryüzünde birçok canlı yaşar. Yukarıdaki altı çizili kelimeler birleşik kelime olduğu için bu kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz. » Bu beldenin sokakları her zaman temizdir. Yukarıdaki altı çizili kelimeler tek heceli olduğu için bu kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz. Yukarıdaki sözcükler ise büyük ünlü uyumuna uymaz; çünkü ince ünlülerle kalın ünlüler bir arada kullanılmıştır. Tek heceli ve birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz. Ses Olayları Ünsüz Sertleşmesi Ünsüz Benzeşmesi Türkçede sert ünsüzle biten bir sözcüğe yumuşak ünsüzlerden “c, d, g” ile başlayan bir ek geldiğinde, ekin başındaki ünsüz değişerek sertleşir. Bu ses özelliğine ünsüz uyumu, ünsüz sertleşmesiveya ünsüz benzeşmesi denir. Bu ses olayına ünsüz benzeşmesi denmesinin sebebi, kelime sonundaki sert ünsüzün, yanına gelen yumuşak ünsüzü kendine benzetmesidir. Sert Ünsüzler ç, f, h, k, p, s, ş, t Sert sessizleri FıSTıKÇı ŞaHaP olarak kodlayabiliriz. Yumuşak Ünsüzler c, d, g, b, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z Ünsüz benzeşmesinde; c ünsüzü → ç ünsüzüne, d ünsüzü → t ünsüzüne, g ünsüzü → k ünsüzüne dönüşerek sertleşir. Fatih’ten bisikletini istemişti. Irmaktan yavaşça geçmişti. Ünsüz Yumuşaması Sessiz Yumuşaması Türkçede sert ünsüzlerden “p – ç – t – k” biten bir sözcüğe ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde, bu sözcüğün sonundaki ünsüz yumuşayarak “b – c – d – g” ye dönüşür. Bu kurala ünsüz değişimiya da ünsüz yumuşaması denir. Ünsüz yumuşamasında; p ünsüzü → b ünsüzüne, ç ünsüzü → c ünsüzüne, t ünsüzü → d ünsüzüne, k ünsüzü → g veya ğ ünsüzüne dönüşerek yumuşar. Özel isimlerin sonunda bulunan sert ünsüzler yazarken yumuşamaz, okunurken yumuşar. Ulama Söyleyiş ile ilgili olan bir ses olayıdır. Ünsüzle biten bir kelimeden sonra ünlü ile başlayan bir kelime geldiğinde iki kelime birbirine bağlanarak okunur. Bu kurala ulama denir. Ulama sadece söyleyişte olur. Söyleme ve okuma sırasında sözcükler birbirine birleştirilir; ancak bu olay yazıda gösterilmez. Tüm anlattıklarımı yanlış anlamışsın. Bu cümleyi okurken işaretli harfleri birbirine bağlayarak “Tümanlattıklarımı – yanlışanlamışsın” şeklinde okuruz. Unutulmamalıdır ki ulama sadece söyleyişte olur. Örnekte olduğu gibi söyleme ve okuma sırasında sözcükler birbirine birleştirilir; ancak bu yazıda gösterilmez. » Üç adam her an beraber gezerdi. » Son sınavdan yetmiş almış. » Dün akşam evden ayrıldı. » ıssız ada, mart ayı, terk etmek, küçük ev, Mehmet Akif Ersoy, tanık olmak… Sözcüklerin arasında herhangi bir noktalama işareti varsa ulama yapılamaz. Armut, ağaçta yetişen bir meyvedir. Yukarıdaki örnekte, “armut” ve “ağaçta” sözcükleri arasında virgül bulunduğu için ulama yapılmaz. Kaynaşma Türkçede iki ünlü harf yan yana gelmez. Bu nedenle ünlü ile biten bir kelimenin sonuna ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde iki ünlünün arasına “n, s, ş, y” harflerinden biri getirilir. Bu harflere kaynaştırma harfiveya yardımcı ses; bu olaya ise kaynaşma veya kaynaştırma denir. Kaynaştırma harflerini yardımcı sesler “YaŞaSıN” olarak kodlayabiliriz. » kapı + a → kapıya » iki + er → ikişer » araba + ı → arabası » pencere + in → pencerenin » anne + i + i → annesini » Kitaplarını dolabına yerleştirdi. » Sınav başvuruları yarın başlayacak. Yorum ekle Oluşturulma Tarihi Eylül 25, 2020 1109Türkçe dil anlatımına ve dilbilgisi kurallarına hakim olmak isteyen kişiler benzeşme ve yumuşama kavramlarını yakından öğrenmek istemektedir. Ünsüz yumuşaması kavramını detaylarıyla anlamak için konuyu araştıranlar ve özellikle öğrenciler için ünsüz yumuşaması nedir? Sorusunu ünsüz yumuşaması konu anlatımı ve örnekleri ile birlikte yumuşaması, Türkçemizde yer alan önemli ses olaylarından biridir. Ünsüz yumuşamasının bilinmesi günlük konuşma dilinde ve yazın alanında doğru kullanımlar için gerekli. Ünsüz yumuşaması, süreksiz sert ünsüzlerle biten kelimelerin ünlü ile başlayan bir ek alması ile yumuşaması durumudur. Ünsüz Yumuşaması Nedir? P, ç, t, k seslerinden biri ile biten Türkçe ya da yabancı kelimelere ünlü ile başlayan ekler; yapım veya çekim ekleri getirildiğinde kelime sonundaki sert ünsüz yumuşar. Bu yumuşama ile b, c, d, g, ğ' ye dönüşür. Bu duruma ünsüz yumuşaması denir. Hatta g'nin ğ'ye dönüştürüldüğü de görülür. Örnekler ağaç-ağaca, saçak-saçağı, poşet-poşedin, biftek-bifteği, almak-almağa, gardolap-gardolabın, ekmek-ekmeği, kitap-kitabı, diyalog-diyaloğu - Sert ünsüzün iki ünlü arasında kalması sonucu, kelime sonunda iki ünsüz bulunduğunda da yumuşama görülmektedir. Ünsüz Yumuşaması Konu Anlatımı ve Örnekleri Ünsüz yumuşamasında; p ünsüzü b ünsüzüne ç ünsüzü c ünsüzüne t ünsüzü d ünsüzüne k ünsüzü g veya ğ ünsüzüne dönüşerek yumuşar. Örnekler kitap-kitabı ağaçı- ağacı kağıtı-kağıdı çocuk-çocuğu - Çocuğunuz benim kitabımı yırttı. - Evimizin bahçesindeki ağacı düzenli olarak budardı. - Defter sayfalarını dikkatli kullanırdı çünkü kağıdın değerini bilirdi. - Bazı tek heceli kelimelerde yumuşama olmaz. Örnekler top-u - topu et-i - eti saç-ı - saçı süt-e - süte Dolaptaki süte dokunma, son kullanım tarihi geçmiş. Sarı saçını topla lütfen, çok dökülüyor. Ali topu attı ama dışarıya. Poşetteki eti çıkar ve dolaba koy lütfen. - Yabancı sözcüklerde yumuşama görülmez. Örnekler hukuk-u - hukuku tabiat-ı - tabiatı devlet-e - devlete tahakkuk- tahakkuku şöbiyet-i - şöbiyeti - Sanat, millet, ahlak, cumhuriyet, evrak, sepet, hukuk, devlet gibi yabancı kökenli kelimelerde yumuşama olmaz. Örnekler tazyiki doğru - tazyiği yanlış ; hukukun doğru - hukuğun yanlış ; ahlakım doğru - ahlagım veya ahlağım yanlış ; anketin doğru - ankedin yanlış; millete doğru - millede yanlış ; merakımı doğru - meragımı veya merağımı yanlış ; sanatı doğru - sanadı yanlış ; devletin doğru - devledin yanlış.- Özel isimlerin sonunda bulunan sert ünsüzler yazarken yumuşamaz ama okunurken yumuşar. Örnekler Ahmet-e yazılışı Ahmede okunuşu Çardak-a yazılışı Çardağa okunuşu Sinop-a yazılışı Sinoba okunuşu - Dilimizde Arapçadan gelen ve son hecesindeki ünlünün uzun okunduğu kelimelerde ünsüz değişimi yapılmaz. Örnek Sınavda hukukun sorularını yapmaya çalışacakmış. - Ünsüz sertleşmesi de yumuşaması da doğrudan Türkçe'nin telaffuzu ile ilgilidir. Bunlar, sonradan kurallara bağlanmıştır. Eğer bir ünsüz yumuşatıldığında ve sertleştirildiğinde kulağa hoş geliyor ise olacak; hoş gelmiyor ise olmayacak anlamına gelir. - Yumuşama, tek heceli kelimelerde bazen görülse de genellikle yoktur. Örnekler ip-e / ipe suç-u / suçu et-e / ete ak-ı / akı tok-a /toka acık-an / acıkan alt-ında / altında lig-in / ligin ok-u / oku birik-en / biriken aç-ı / açı süt-ü / sütü - Sert ünsüzle biten bazı sözcüklerde, ünsüz yumuşaması görülmemektedir. tahakkuk-un / tahakkukun saç-ın / saçın devlet-im / devletim çöp-ü / çöpü - Sert ünsüzün iki ünlü arasında kalmasının sonucu ünsüz yumuşaması görülse de, iki ünsüzün bulunmasında da yumuşama görülür. Ünsüz yumuşaması tamamen sert ünsüzden sonra gelen ünlü ile alakalı bir husustur. Örnekler borç / borcun ; kalp / kalbin ; kurt / kurdun ; denk / dengin ; renk / rengi ; kepenk / kepengi İbrahim HOCA'dan Evinizin Konforunda 3., 4. , 5. , 6., 7. ve 8. Sınıflara Matematikten Canlı Dersler. Gerekli Tek Şey e-mail Adresin, Adın ve Soyadın Haftada 4, Ayda 16 Saat Sadece 120 TL Ödemeler Aylık Olarak Havale İle Yapılır. Kayıt ve Ders Zamanları İçin Ayrıntılı Bilgi 0507 215 26 58 EVİNİZDEKİ ÖĞRETMEN Konu anlatım videolarımız sitemizden kaldırılmıştır. Konu anlatımı ve diğer tüm videolarımıza 5. SINIF DVD'sini satın alarak ulaşabilirsiniz. Hemen Satın Almak için TIKLAYINIZ. ÜNSÜZ BENZEŞMESİ Sonu p,ç,t,k,s,ş,f,h, sert ünsüzlerinden biri ile biten sözcüklere c,d,g ile başlayan bir ek getirilince ekin başındaki c,d,g yumuşak ünsüzleri sertleşerek ç,t,k olur. Bu kurala ünsüz benzeşmesi veya yumuşak ünsüzlerin sertleşmesi denir. Not Sert sessiz ünsüzler Fıstıkçı Şahap’ kelimelerinin ünsüzleridir. Örnek Çalış-gan-àçalışkan Kaset-ci-àkasetçi Kibrit-ci-àkibritçi İnat-cı-àinatçı Kağıt-da-àkağıtta Kes-gin-àkeskinAnlam Soruları Soru Çözümleri 1 TIKLAYINIZAnlam Soruları Soru Çözümleri 2 TIKLAYINIZ Betimleme ve Tanımlama Soru Çözümleri TIKLAYINIZ Duygu ve Abartı Cümleleri Soru Çözümleri TIKLAYINIZEylemler Videolu Soru Çözümleri TIKLAYINIZ Ünsüz Benzeşmesi Türkçede sert ünsüzle biten bir sözcüğe yumuşak ünsüzlerden “c, d, g” ile başlayan bir ek geldiğinde, ekin başındaki ünsüz değişerek sertleşir. Bu ses özelliğine ünsüz uyumu, ünsüz sertleşmesi veya ünsüz benzeşmesi denir. Bu ses olayına ünsüz benzeşmesi denmesinin sebebi, kelime sonundaki sert ünsüzün, yanına gelen yumuşak ünsüzü kendine Ünsüzler ç, f, h, k, p, s, ş, t Sert sessizleri FıSTıKÇı ŞaHaP olarak kodlayabiliriz.Yumuşak Ünsüzler c, d, g, b, ğ, j, l, m, n, r, v, y, zÜnsüz benzeşmesinde; c ünsüzü → ç ünsüzüne, d ünsüzü → t ünsüzüne, g ünsüzü → k ünsüzüne dönüşerek dolap–da→dolap–ta ↓ sert↓ yumuşak ↓ sert↓ sert» yavaş – ca → yavaş – ça » unut – gan → unut – kan» Fatih’ten bisikletini istemişti. » Irmaktan yavaşça geçmişti. » Bitkiler ışığını güneşten alır. > Birleşik kelimelerde, terimlerde, başka dillerden dilimize geçmiş sözcüklerin göv­delerinde ünsüz benzeşmesi Akciğer, temel solunum organımızdır. Yukarıdaki altı çizili kelime birleşik kelime olduğu için bu kelimede ünsüz sertleşmesi aranmaz.» Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir. Yukarıdaki altı çizili kelime terim olduğu için bu kelimede ünsüz benzeşmesi Soru “Kılıcını mertlik ve ustalıkla kullanan Türk’ün eli, yendiği insanların yarasını sarmakta da ustadır.” cümlesinde yer alan aşağıdaki kelimelerden hangisi sert ünsüzlerin benzeşmesine örnektir?A kılıcını B ustalıkla C yendiği D sarmaktaÇözüm Seçeneklerdeki mısraları inceleyelimSorunun A ve C seçeneğindeki sözcüklerde ünsüz yumuşaması olmuştur. B seçeneğinde herhangi bir ses olayı yoktur. D seçeneğinde ise sözcük sert ünsüzle bitmiş k, kendinden sonra gelen ekin ilk ünsüzü bu sert ünsüze benzeyerek “d” iken “t” – da → sarmak – taCevap D

ünsüz yumuşaması 4 sınıf konu anlatımı